АВТОРИТАРИЗМ

АВТОРИТАРИЗМ (лат. autoritarisme – негізін қалаушы, жасаушы және auctaritas – пайымдау, пікір, билік, ықпал) -антидемократиялық саяси режим, саяси өкімет билігінің антидемократиялық тұжырымдамасы, қоғамдық санада беделді, атап айтқанда өкімет билігін абсолюттендіру элементінің етек алуы. Саяси режим ретінде авторитаризмнің тоталитаризмнен өзгешелігі мұнда өкімет билігі- сырттай мәжбүр ету, тікелей зорлық жасау арқылы жүзеге асырылады. «Авторитаризм »терминін социологияға енгізген франкфрут мектебінің өкілдері болатын, олар онымен орта таптың өкілдеріне тән және беделге тәнімен қалтқысық берілуімен сипатталатын сана типін белгіледі. Осы мектептің Адорно секілді өкілі жеке адамның авторитарлық типін бөліп көрсетті саяси режим ретінде авторитаризмге басқарудағы шектен тыс орталықтандыру, өкімет билігінің ат төбеліндей саясатшы сымақтардың қолына шоғырланануы, жоғары биліктің бюрократтанған әкімшілік және полицей аппараттарына арқа сүйеуі тән болып келеді. Авторитарлық режимге қоғамдық сананың барлық формаларына барынша идеол сипат беру, көпірме сөздерді, соқыр сезімдерге негізделген ұрандарды кеңінен пайдалану, ескі наным-сенімдерді және сана таптаурындарын қолдану сай келеді. Авторитарлық режимдердің ішінде авторитарлық сана қалыптасып, жетіліп отырады. Оның екі: белсенді және енжар полюсі бар. Бұл полюстердің арасындағы өзара қарым-қатынас мынадай: екінші полюс неғұрлым енжар болса оның мойнына мінген масыл ретінде біріншісі солғұрлым белсенді, тіпті азулы болып келеді авторитаризмнің қандай да болсын формасын жоюдың аса маңызды жолы қоғам –мірінің4 барлық саласын демократияландыру болып табылады.